Kadim medeniyetimize göre; kâinatı yoktan var eden, eşsiz nizam koyucu Allah her şeyi bir sebebe göre yaratmıştır. “Rüzgâr esmeyince yaprak oynamaz” atasözümüz bu hakikati özetler. Tevhit inancına sahip erenler için bir adım ötesi; Hak dilemeyince rüzgâr da esmez. Zira “kün ve yekün” sırrına erenler bilirler ki “Ol demeyince yaprak kıpırdamaz”.

Etrafımızda olan biteni değerlendirirken; meselenin asıl kaynağı, sebeptir. “Sebep” ise gidilen yoldur, iliklenen ilk düğmedir. Yollar farklı farklıdır. Necip Fazıl Kısakürek Sakarya Türküsü şiirinde şöyle der:

“Her şey akar, su, tarih, yıldız, insan ve fikir; Oluklar çift, birinden nur akar; birinden kir”

İnsan için de fikir için de durum böyledir. Tercih ile sebep başlar, “süreç” ise devamında yaşanır. Yanlış bir yola girilmişse sağlıklı bir süreç için ne kadar gayret edilirse edilsin, istenilen sonuca ulaşmak hayaldir…

Zemin yapısının güvensizliği göz ardı edilerek girilen imalat sürecinin sonucunda güvenli bir yapı olması mümkün değildir. Önce yapının temelinin sağlam zemine oturtulması gerekir. Zemin emniyeti sağlanmadan, en ileri teknoloji, malzeme ve hesap yöntemleri ile uygulanan mühendislik hizmeti beyhudedir…

Sosyal bir sorunun kökenine inmeden güvenlik tedbirleri ile çözmeye çalışmak, en ağır kanunları, kuralları uygulamak dahi problemi çözmez. Soruna sebep olan kaynağa inmek, bataklığı kökünden kurutmak akıllı bir yöntemdir. Sineklerin uzaklaştırılması ile uğraşmak zaman kaybıdır. Çoğu zaman sorunun muhatabı tarafların; birbirlerini yeterince tanımadığı ve üçüncü kişilerin yönlendirmesi ile empatiden uzak bir tutum sergiledikleri tarihi bir gerçektir.

Sebeplere bakış derinliği olmayan, süreç içerisinde tartışılan görüşler, tarafların birbirine üstün gelme gayretleri enerji kaybıdır. İlerlemeye engeldir, konunun dışındaki odakları sevindiren bir durumdur. Zira kaynağına inilmeyen, uzlaşma yolu bulunmayan sorunlar sürer durur.

Çatışma mantığı ile, galip gelmek üzerine yürüyen süreçlerin hayırlı bir “sonuç” ile tamamlanması zordur. Kritik analitik düşünme çerçevesinde uzlaşı kültürü ile taraflar ikna olursa sonuç faydalı olur. Bu ise her iki muhatabın kazandığı bir haldir.

Bir hayra sebep olan onu yapmış gibidir. Şer için de durum böyledir. Yanlış yollara girilerek süreç içinde yaşanmış kötü olaylar sonuçtur. Sonuçlar üzerinden değil, sebepler üzerinden çözüm üretilebilir.